Izložba fotografija štampanih na platnu “Ikone i freske Rudničko – takovskog kraja”, autora Bobana Stefanovića i Radoša Gačića, a u produkciji Kulturnog centra Gornji Milanovac biće predstavljena u subotu, 25. juna 2022. godine u Kulturnom centru Istočno Novo Sarajevo (Republika Srpska, BiH).
Ikone i freske koje će biti predstavljene na ovoj izložbi predstavljaju najveće duhovno nasleđe Rudničko-takovskog kraja. „Najlepši i najstariji primerci ikono i freskog slikarstva reprezent su kulturnog, umetničkog i nadasve duhovnog nasleđa u periodu od nekoliko vekova“.
Otvaranje izložbe je u 19 sati.
Najstariji tragovi ikonopisa i freskopisačkog rada na području Rudničko-takovskog kraja nalaze se u najstarijim crkvama i manastirima koji su preživeli burna vremena srpskog srednjeg veka, ustanička vremena i, na žalost, nebrigu i nepoštovanje svetinja u periodu druge polovine dvadesetog veka.
Najpoznatije i najstarije ikone i freske rudničko-takovskog kraja sačuvane su u dva manastira /Vraćevšnica i Vujan/, tri crkve brvnare /Takovo, Ljutovnica, Pranjani/, četiri crkve zadužbine Kneza Miloša Obrenovića /Savinac, Brusnica, Brezna, Gornji Milanovac/ i nekoliko seoskih crkava iz 19. veka /Gornji Banjani, Majdan, Boljkovci/. U najvećoj meri sačuvane su ikone na ikonostasima crkava kao slikane celine i u riznicama pojedinačno. Freske su manje više očuvane u dve manastirske crkve i u fragmentima u dve seoske bogomolje. Manastir Vraćevšnica je najstariji na ovom području i datira iz 15. veka, prvobitan živopis nije odoleo zubu vremena pa je današnji freskopis nastao tek posle jedne od mnogobrojnih obnova 1737. godine. U manastirskoj crkvi u Vujnu koja je izmeštanjem sa srednjovekovnih temelja, sagrađena 1805. godine, freske su rađene preko starih, izbledelih i one nemaju originalnu vrednost, ali su izrađene po ugledu na stari živopis.
Najstarije ikone sa područja Rudničko-takovskog kraja su iz prvobitnih crkava koje su na ovom području građene tokom srednjeg veka. Stalno rušene i paljene očuvale su prvobitne ikonostase uglavnom u fragmentima i oni se nalaze u novosagrađenim bogomoljama. Sačuvane ikone u crkvama brvnarama, u manastirima i pojedinim seoskim crkvama s kraja 18. i početka 19. veka uglavnom su rad nepoznatih majstora koji su angažovani sa strane. Freske u Vraćevšnici radio je Andrej Andreovič sa grupom majstora zografa 1737. godine. Tek početkom 19. veka javljaju se ikonopisci koji se potpisuju imenom i prezimenom i stvaraju zanimljive slikane celine. To su Nikola Apostolović, braća Stojan i Jeremija Mihailović, Sreten Protić, Jovan Stergević zvani moler Janja, Dimitrije Posniković, Nastas Tomić, Nikola Marković i brojni nepoznati majstori ikono i freskopisci koji nisu ostavili potpis niti bilo kakav pisani trag na osnovu koga bi se moglo utvrditi autorstvo.
Ikone i freske prikazane ovom izložbom predstavljaju najveće duhovno nasleđe Rudničko-takovskog kraja. Najlepši i najstariji primerci ikono i freskog slikarstva reprezent su kulturnog, umetničkog i nadasve duhovnog nasleđa u periodu od nekoliko vekova. Kao zavet potomstvu za buduća vremena.
Radoš Gačić, istoričar umetnosti
